هوش مصنوعی در درک تعارف ایرانی شکست خورد
پژوهش تازهای که توسط محققان ایرانی دانشگاه اموری آمریکا انجام شد، توجه زیادی را به توانایی مدلهای زبان بزرگ در درک ظرایف فرهنگی جلب کرده است. مطالعه با عنوان «ما مؤدبانه اصرار میکنیم: مدل زبان بزرگ شما باید هنر ایرانی تعارف را بیاموزد» عملکرد مدلهای GPT-4o، Claude 3.5، Llama 3 و نسخه فارسیمحور «درنا» را در موقعیتهای اجتماعی ایرانی بررسی کرد.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که این مدلها در درک تعارفهای ظریف ایرانی، جایی که «نه» ممکن است به معنای «بله» باشد، بسیار ضعیف عمل کردهاند. دقت مدلها تنها بین ۳۴ تا ۴۲ درصد بوده، در حالی که فارسیزبانان بومی در ۸۲ درصد مواقع پاسخ صحیح دادهاند.
تعارف ایرانی؛ هنر ظریف تعامل اجتماعی
تعارف ایرانی بخشی از آداب روزمره است که در تعاملات روزانه از تاکسی و بازار گرفته تا مهمانیها و گفتگوهای دوستانه دیده میشود. برای مثال، در موقعیت تاکسی، وقتی راننده میگوید «مهمان ما باشید»، یک غیرایرانی ممکن است فکر کند کرایه را نباید پرداخت کند. اما ایرانیها میدانند که پاسخ درست، مؤدبانه اصرار برای پرداخت است.
این رقص کلامی و فرهنگی فاصله میان گفتار و مقصود را نشان میدهد و در زبانشناسی به «کاربردشناسی بینفرهنگی» شناخته میشود.
عملکرد ضعیف مدلهای زبان بزرگ
نتایج پژوهش نشان داد که حتی مدلهایی که بالاترین رتبهها را از نظر مؤدب بودن کسب کرده بودند، در موقعیتهای تعارف ناکام ماندهاند. برای مثال، Llama 3 با ابزار Polite Guard، ۸۴.۵ درصد پاسخهایش مؤدب تشخیص داده شد، اما تنها ۴۱.۷ درصد انتظارات فرهنگی ایرانیان را برآورده کرد.
پژوهشگران این ضعف را ناشی از تمایل مدلها به پاسخهای صریح و مستقیم دانستهاند، در حالی که فرهنگ ایرانی بر توازن میان امتناع و اصرار، فروتنی و ادب تأکید دارد.
پیامدهای خطاهای فرهنگی در AI
این تحقیق هشدار میدهد که خطاهای فرهنگی در هوش مصنوعی به ویژه در موقعیتهای حساس و میانفرهنگی میتواند منجر به سوءتفاهم، خدشهدار شدن روابط و تقویت کلیشهها شود. پژوهشگران معتقدند که برای هوش مصنوعی جهانی، توانایی درک ظرایف فرهنگی از جمله تعارف ایرانی، یک ضرورت و چالش جدی است.
مسئله مهم این است که حتی هوش مصنوعیهای پیشرفتهای که در صنایع و خدمات جهانی استفاده میشوند، ممکن است در موقعیتهای اجتماعی و فرهنگی خاص ناتوان باشند و تجربه کاربران را کاهش دهند.
بنچمارک تعارف ایرانی و مسیر آینده
این تحقیق نخستین «بنچمارک تعارف» را معرفی کرده و مسیر تازهای برای آموزش هوش مصنوعی در تعاملات فرهنگی و اجتماعی باز کرده است. با استفاده از این معیار، مدلها میتوانند آموزش ببینند تا نه تنها پاسخهای مؤدبانه بدهند، بلکه با فرهنگ و آداب محلی نیز سازگار شوند.
پژوهشگران بر این باورند که توسعه AI فرهنگی و بینفرهنگی میتواند به کاهش سوءتفاهمها، تقویت تعاملات مثبت و بهبود تجربه کاربری در محیطهای متنوع فرهنگی کمک کند.
جمعبندی کوتاه
پژوهش دانشگاه اموری آمریکا نشان داد هوش مصنوعی در درک تعارف ایرانی ضعیف عمل میکند؛ مدلها تنها ۳۴ تا ۴۲ درصد موفق هستند و نیازمند آموزشهای فرهنگی دقیق هستند./عصرایران
هیچ نظر! یکی از اولین.