طرح تازه دولت برای مهار گرانی؛ گوشت و برنج با قیمت سال ۱۴۰۰
در شرایطی که تورم مواد غذایی به مرز بیسابقهای رسیده و هزینه معیشت خانوارها از درآمد ماهانه پیشی گرفته، بحث اجرای کالابرگ الکترونیک دوباره به صدر اولویتهای سیاستگذاری بازگشته است.
در تازهترین واکنش، جبار کوچکینژاد، نماینده رشت و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در گفتوگو با رسانهها از بیاثر شدن پرداختهای نقدی یارانهای سخن گفت و تأکید کرد که دولت باید بهجای پرداخت پول نقد، کالاهای اساسی را با قیمت پایه شهریور ۱۴۰۰ در اختیار خانوارها قرار دهد.
اظهارات کوچکینژاد؛ «پول پاشی راهحل نیست»
این نماینده مجلس یادآور شد که در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱، مجلس مصوب کرد که دولت موظف است قیمت کالاهای اساسی را در سطح شهریور ۱۴۰۰ نگه دارد و این هدف از طریق کالابرگ الکترونیک محقق شود.
او گفت:
«در قانون بودجه صراحتاً آمده که دولت باید کالاهای ضروری مردم مانند گوشت، برنج، روغن و مرغ را با قیمت سال ۱۴۰۰ تأمین کند. اما در عمل بهجای کالابرگ، پرداختهای نقدی ۲۰۰، ۴۰۰ و ۵۰۰ هزار تومانی انجام شد که امروز دیگر هیچ اثر واقعی بر سفره مردم ندارد.»
به گفته کوچکینژاد، افزایش چندبرابری قیمت مواد غذایی سبب شده یارانه نقدی عملاً بیارزش شود. او تأکید کرد:
«با ۵۰۰ هزار تومان امروز نمیتوان حتی یک کیلو گوشت خرید. این نشان میدهد سیاست پرداخت نقدی شکست خورده و باید سازوکار توزیع کالابرگ الکترونیکی جایگزین آن شود.»
تورم خوراکی و سقوط قدرت خرید
طبق دادههای مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطهای خوراکیها در شهریورماه از ۷۰ درصد عبور کرده است.
به بیان دیگر، قدرت خرید خانوارها برای تأمین مواد غذایی پایه در یک سال گذشته حدود نصف شده است.
در چنین شرایطی، کارشناسان اقتصادی هشدار میدهند که اگر دولت سازوکاری برای حمایت هدفمند از دهکهای پایین طراحی نکند، بحران امنیت غذایی در سال ۱۴۰۵ به یکی از مهمترین چالشهای اجتماعی کشور تبدیل خواهد شد.
کوچکینژاد نیز در همین زمینه گفت:
«یارانه نقدی در شرایط تورمی شدید عملاً نقش مُسکن را دارد. اگر دولت نتواند کالاهای ضروری را با قیمت تثبیتشده به مردم برساند، نابرابری معیشتی در جامعه تشدید خواهد شد.»
تجربه موفق دهه ۶۰؛ کالابرگ به جای کوپن کاغذی
کوچکینژاد با اشاره به تجربه موفق توزیع کالابرگ در دوران جنگ تحمیلی گفت:
«در دهه ۶۰، نظام کوپنی توانست بحران کمبود کالا را مدیریت کند و اقشار کمدرآمد بدون دغدغه از مواد غذایی ضروری برخوردار بودند. امروز هم میتوان همان مدل را با استفاده از فناوریهای نوین و کارتهای هوشمند احیا کرد.»
او افزود:
«در بسیاری از کشورها مانند آمریکا، هند و برزیل، برنامههای مشابهی با نام «کوپن غذایی هوشمند» یا «سبد کالایی یارانهای» اجرا میشود. هدف این طرحها نه بازگشت به اقتصاد کوپنی، بلکه حمایت هدفمند از خانوارهای آسیبپذیر است.»
یارانههای گمشده در زنجیره دلالی
نماینده رشت در ادامه با انتقاد از نحوه تخصیص ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی گفت:
«دولت سالانه حدود ۱۱ میلیارد دلار ارز برای واردات کالاهای اساسی اختصاص میدهد، اما در نهایت کالاها با قیمت چندبرابر به دست مردم میرسد. این یعنی یارانهها در حلقههای واسطه و دلالی گم میشود.»
او به عنوان نمونه به قیمت مرغ و برنج اشاره کرد:
«مرغی که باید با قیمت یارانهای عرضه شود، اکنون کیلویی ۱۴۰ هزار تومان است. برنج ایرانی نیز به بیش از ۴۰۰ هزار تومان رسیده است. اگر منابع ارزی کشور واقعاً صرف واردات مواد اولیه شود، نباید چنین اختلاف قیمتی در بازار وجود داشته باشد.»
پیشنهاد عملی: سبد کالای ماهانه
کوچکینژاد برای حل فوری بحران معیشت، طرحی عملی پیشنهاد کرد:
-
۱۰ کیلوگرم برنج با قیمت کیلویی ۱۰۰ هزار تومان
-
۲ کیلوگرم گوشت قرمز
-
۱۰ کیلوگرم مرغ
-
۵ کیلوگرم روغن
به گفته او، این اقلام باید با کارتهای هوشمند به دهکهای اول تا هفتم درآمدی تخصیص یابد تا هم نظام توزیع شفاف شود و هم از هدررفت منابع جلوگیری شود.
او اضافه کرد:
«منابع کشور محدود نیست. سال گذشته ۱۸ میلیارد دلار یارانه برای کالاهای اساسی تخصیص یافت. اگر دولت همین رقم را با نرخ واقعی بازار محاسبه کند، میتواند با بخش کوچکی از آن کالاهای ضروری را با قیمت بسیار پایین در اختیار مردم قرار دهد.»
کالابرگ هوشمند؛ نسخه دیجیتال برای عدالت اجتماعی
به باور کارشناسان، اجرای کالابرگ هوشمند بهجای پرداخت نقدی، علاوه بر هدفمندی یارانهها، میتواند آثار تورمی پرداخت نقدی را نیز کاهش دهد.
کوچکینژاد میگوید:
«در صورت اجرای کالابرگ هوشمند، مردم میتوانند با کارتهای بانکی خود کالاهای اساسی را از فروشگاههای منتخب با قیمت مصوب تهیه کنند. این طرح باعث حذف واسطهها و جلوگیری از رانت خواهد شد.»
او همچنین پیشنهاد داد وامهای حمایتی با بهره کم مانند وام ۶۰۰ میلیون تومانی با سود ۴ درصد برای ازدواج و جهیزیه نیز در کنار کالابرگ فعال شود تا بخشی از فشار معیشتی جوانان کاهش یابد.
تحلیل کارشناسی: کالابرگ یا یارانه نقدی؟
اقتصاددانان معتقدند تفاوت اساسی میان کالابرگ و یارانه نقدی در اثر تورمی و کنترل بازار است.
یارانه نقدی، تقاضا را بالا میبرد اما عرضه را تغییر نمیدهد، در نتیجه به رشد قیمتها منجر میشود.
در مقابل، کالابرگ با تعیین سهمیه و قیمت ثابت، هم کنترل قیمتی دارد و هم عدالت توزیع را تقویت میکند.
به گفته دکتر محمدمهدی حسینی، کارشناس اقتصاد عمومی:
«اگر دولت کالابرگ را هوشمند اجرا کند، میتواند هم از فساد و هم از نشت یارانه جلوگیری کند. در این صورت منابع ارزی کشور واقعاً صرف تأمین کالا برای مردم خواهد شد، نه برای دلالان.»
جمعبندی
با تداوم تورم مواد غذایی و کاهش قدرت خرید خانوارها، کالابرگ الکترونیک بار دیگر به عنوان راهکار اصلی برای بازگرداندن عدالت معیشتی مطرح شده است.
به نظر میرسد اگر دولت بتواند زیرساختهای فنی و نظارتی لازم را فراهم کند، اجرای این طرح نهتنها از بحران امنیت غذایی جلوگیری میکند، بلکه میتواند اعتماد ازدسترفته مردم به سیاستهای حمایتی را نیز بازسازی کند./همشهری آنلاین
هیچ نظر! یکی از اولین.