چرا زنان بیش از مردان عمر میکنند؟ پاسخ علمی
پژوهشهای تازه علمی راز طول عمر بیشتر زنان نسبت به مردان را از منظر تکامل و ژنتیک بررسی کردهاند؛ موضوعی که پیش از این بسیاری تصور میکردند مرتبط با سبک زندگی یا مراقبتهای بهداشتی است.
به نقل از دیلی گلکسی، دانشمندان برای دههها به دنبال پاسخ این پرسش بودند که چرا زنان معمولاً بیش از مردان عمر میکنند. این تفاوت میانگین، که در سطح جهانی حدود پنج سال است، حتی در شرایط جنگ، بیماریهای همهگیر و تغییرات اجتماعی گسترده نیز پابرجا مانده است.
پژوهش گسترده روی جانوران
یک مطالعه گسترده که در نشریه Science Advances منتشر شده و به رهبری دکتر یوهانا استرک از دانشگاه جنوب دانمارک انجام شده، طول عمر ۵۲۸ گونه پستاندار و ۶۴۸ گونه پرنده را بررسی کرده است. این پژوهش نشان میدهد تفاوتهای طول عمر جنسیتی تصادفی نیستند، بلکه در خود منطق بقای گونهها و سازوکار تولیدمثل ریشه دارند.
در میان پستانداران، مادهها بهطور میانگین ۱۲ تا ۱۳ درصد بیشتر از نرها عمر میکنند. اما در پرندگان، الگو معکوس است و نرها حدود ۵ درصد بیشتر از مادهها زندگی میکنند. این تفاوتها نه با سبک زندگی و نه با رژیم غذایی قابل توضیح نیست، بلکه به ساختار ژنتیکی و استراتژیهای تولیدمثل مرتبط است.
نقش ژنها و کروموزومها
پستانداران ماده دارای دو کروموزوم X هستند، که نوعی «تور ایمنی ژنتیکی» ایجاد میکند و بدن را در برابر جهشهای مضر محافظت میکند. در مقابل، نرها تنها یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y دارند و بنابراین آسیبپذیری بیشتری دارند.
در پرندگان، وضعیت برعکس است؛ مادهها دارای کروموزومهای ZW و نرها دارای ZZ هستند. بنابراین نرها در پرندگان از نظر ژنتیکی در موقعیت امنتری قرار دارند.
دکتر استرک میگوید: «حتی در محیط امن مانند باغوحش، تفاوت طول عمر میان جنسها باقی میماند؛ نشانهای روشن است که زیستشناسی عامل اصلی است، نه محیط.»
هزینه رقابت و انتخاب جنسی
یکی از دلایل عمر کوتاهتر نرها در پستانداران، رقابت برای جفتیابی است. گونههایی که نرها برای جلب جفت با یکدیگر رقابت میکنند، انرژی زیادی صرف نبرد و نمایش قدرت میکنند؛ انرژیای که در نهایت به قیمت طول عمرشان تمام میشود.
تکامل بقا را فدای موفقیت در تولیدمثل میکند. نرهای گونههای چندهمسری بهای سنگینی برای رقابت پرداخت میکنند و زخمها، استرس و نیاز متابولیکی برای حفظ بدن بزرگ یا ویژگیهای ظاهری، روند پیری را تسریع میکنند.
نقش مادری و ایمنی
در بسیاری از گونهها، مادهها مسئول اصلی مراقبت از فرزندان هستند. در گونههایی مانند نخستیسانان، مراقبت مادری شدید باعث شده مادهها طول عمر بیشتری داشته باشند؛ بقای مادر مستقیماً احتمال زندهماندن فرزندان را افزایش میدهد.
سیستم ایمنی نیز مهم است. پستانداران ماده پاسخ ایمنی قویتری دارند که آنها را در برابر بیماریها محافظت میکند، اما ریسک بیماریهای خودایمنی در آنها بالاتر است. نرها دفاع ایمنی ضعیفتر دارند و بیشتر در معرض عفونتها هستند اما کمتر دچار اختلالات ایمنی میشوند.
این تعادل میان مزایا و معایب، میراث کهن تکاملی است که در گونههای مختلف از فیل تا انسان تکرار میشود.
انسان و پیروی از الگوی جانوران
حتی با پیشرفت پزشکی و بهبود شرایط زندگی، منطق تکاملی تفاوت طول عمر جنسیتی را حفظ کرده است. در تقریباً تمام کشورهای جهان، زنان بیش از مردان عمر میکنند. در سوئد، شکاف طول عمر از دو سال در قرن هجدهم به بیش از پنج سال در دوران معاصر رسیده است.
با وجود تلاشهای پزشکی و اجتماعی، اثر ژنتیکی و تکاملی پابرجاست. دکتر استرک میگوید: «میتوانیم فاصله را کاهش دهیم، اما احتمالاً هرگز قادر به حذف کامل آن نخواهیم بود.»
به باور دانشمندان، طول عمر بیشتر زنان صرفاً نتیجه سبک زندگی نیست، بلکه میراث میلیونها ساله تکامل و ژنتیک است؛ نقشهای دقیق که بقا و استمرار نسل را تضمین میکند.
جمعبندی کوتاه
پژوهشهای تازه نشان میدهند طول عمر بیشتر زنان نه تصادفی است و نه صرفاً سبک زندگی؛ بلکه ناشی از ژنها، ساختار کروموزومی و استراتژیهای تکاملی است که میلیونها سال شکل گرفتهاند./فرارو
هیچ نظر! یکی از اولین.