ایران و آژانس؛ بنبست جدید پس از خروج بازرسان
در شرایطی که تنشهای منطقهای به دنبال حملات اسرائیل علیه ایران به اوج خود رسیده است، خبرگزاری فرانسه مدعی شده که آژانس بینالمللی انرژی اتمی از تصمیم ایران برای تعلیق همکاری با این نهاد به شدت ابراز تأسف کرده است. این خبرگزاری با استناد به یک گزارش محرمانه، اعلام کرده که آژانس از ایران خواسته است تا هر چه سریعتر روند بازرسیها را از سر بگیرد.
طبق ادعای این گزارش، آژانس بینالمللی انرژی اتمی تاکید کرده که خروج بازرسان از ایران اقدامی ضروری و در جهت حفظ امنیت آنها در برابر خطرات ناشی از حملات احتمالی به تأسیسات هستهای ایران بوده است. اما همزمان با این اقدام، نگرانیها درباره وضعیت برنامه هستهای ایران نیز افزایش یافته است.
آژانس در گزارش خود مدعی شده که ایران تا تاریخ ۲۳ خرداد (مصادف با ۱۳ ژوئن و آغاز حمله اسرائیل به ایران) حدود ۴۴۰.۹ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ذخیره کرده است. این میزان نسبت به گزارش پیشین، ۳۲.۳ کیلوگرم افزایش نشان میدهد. چنین سطحی از غنیسازی به طور معمول تنها در اختیار کشورهایی است که دارای تسلیحات هستهای هستند و از این رو نگرانیهای بینالمللی درباره برنامه هستهای ایران بار دیگر تشدید شده است.
موضع ایران درباره ادعاهای آژانس
جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده که برنامه هستهای این کشور صرفاً ماهیتی صلحآمیز دارد و هیچگونه تلاشی برای دستیابی به سلاح هستهای در دستور کار قرار نگرفته است. مقامات ایرانی همچنین معتقدند که رفتار دوگانه آژانس و کشورهای غربی در قبال ایران نشاندهنده فشارهای سیاسی است نه یک ارزیابی فنی بیطرفانه.
پیشینه اختلافات ایران و آژانس
اختلافات ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی موضوع تازهای نیست. از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، همکاریهای تهران و آژانس با فراز و نشیبهای زیادی همراه بوده است. در سالهای اخیر، آژانس بارها نسبت به میزان ذخایر اورانیوم ایران هشدار داده، در حالی که تهران معتقد است این اقدامات در پاسخ به نقض تعهدات غربیها و عدم اجرای برجام از سوی طرفهای اروپایی بوده است.
ارتباط جنگ اخیر با وضعیت همکاریها
آنچه این بار شرایط را پیچیدهتر کرده، همزمانی آغاز جنگ اسرائیل با ایران و تصمیم ایران برای تعلیق همکاری با آژانس است. تهران این اقدام را واکنشی طبیعی به فضای امنیتی و تهدیدات مستقیم علیه تأسیسات هستهای خود میداند. از نگاه مقامات ایرانی، در شرایط جنگی نمیتوان اجازه دسترسی نامحدود به بازرسان خارجی را صادر کرد.
نگرانیهای آژانس از کاهش نظارت
با وجود این، آژانس بینالمللی انرژی اتمی هشدار داده که کاهش سطح همکاریها میتواند باعث ایجاد شکاف در ارزیابیها و افزایش ابهامات درباره ماهیت واقعی برنامه هستهای ایران شود. این نهاد معتقد است که شفافیت، کلید اصلی اعتمادسازی است و هرگونه کاهش دسترسی میتواند به بحران جدیدی در سطح بینالمللی منجر شود.
واکنش های بینالمللی
انتشار این گزارش محرمانه به سرعت با واکنش مقامات غربی همراه شد. برخی دیپلماتها در وین مدعی شدند که اقدام ایران نشانهای از تشدید تنشها است و میتواند روند احیای توافق هستهای را بیش از پیش دشوار کند. در مقابل، برخی تحلیلگران بر این باورند که فشارهای آژانس و غرب تنها موجب انسداد مسیر گفتوگو خواهد شد.
جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورها
آژانس در گزارش خود تصریح کرده که ایران تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هستهای، اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی میکند. این سطح از غنیسازی اگرچه به معنای تولید سلاح نیست، اما فاصله فنی تا تولید اورانیوم با غنای تسلیحاتی را به میزان زیادی کاهش میدهد. ایران اما بارها اعلام کرده که قصد استفاده نظامی از برنامه هستهای خود را ندارد.
آینده همکاری ایران و آژانس
با وجود تمام تنشها، برخی دیپلماتهای آشنا با روند مذاکرات تاکید دارند که همچنان راه برای گفتوگو و احیای همکاریها بسته نشده است. ایران پیشتر نشان داده که در صورت وجود اراده سیاسی متقابل، میتواند سطح دسترسیها را افزایش دهد. بنابراین، احتمال بازگشت به وضعیت قبلی در هفتهها یا ماههای آینده منتفی نیست.
جمع بندی کوتاه
گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره افزایش ذخایر اورانیوم ایران و تعلیق همکاری تهران با این نهاد، بار دیگر موضوع هستهای ایران را به کانون توجه رسانههای جهانی بازگرداند. هرچند آژانس این اقدام را تأسفبار دانسته، اما ایران همچنان بر صلحآمیز بودن برنامه هستهای خود تأکید دارد. آینده همکاریها بستگی به تحولات سیاسی و امنیتی منطقه و اراده طرفین برای کاهش تنشها خواهد داشت./فرارو
هیچ نظر! یکی از اولین.