سه مسیر تا آغاز مکانیسم ماشه
در حالی که تنها دو ماه به پایان مهلت برجام در ۱۸ اکتبر باقی مانده، بحث فعالسازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپا (بریتانیا، فرانسه، آلمان) بار دیگر به یکی از مسائل داغ در عرصه سیاست خارجی تبدیل شده است. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران بار دیگر تأکید کرده است که این سه کشور نه از منظر حقوقی و نه اخلاقی، هیچ حقی برای استفاده از این ابزار برای بازگرداندن تحریمها علیه جمهوری اسلامی ایران ندارند.
مکانیسم ماشه، به عنوان بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که توافق برجام را در سال ۲۰۱۵ رسمیت بخشید، به طرفهای امضا کننده اجازه میدهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریمهای پیشین سازمان ملل را بازگردانند. اما مقامات ایرانی میگویند این سازوکار، تنها در شرایطی فعال خواهد شد که طرف اروپایی خود به تعهداتش پایبند بوده باشد؛ امری که از نگاه تهران، محقق نشده است.
سناریوی نخست: تمدید چندماهه
بر اساس گزارش رسانههای غربی از جمله رویترز و والاستریتژورنال، یکی از سناریوهای احتمالی که در گفتوگوهای اخیر میان ایران و تروئیکای اروپا در استانبول مطرح شده، تمدید ۳ تا ۶ ماهه فرصت برای فعالسازی مکانیسم ماشه است. منابع دیپلماتیک مدعیاند که اروپا در ازای این تمدید، شروطی از جمله ورود ایران به مذاکرات مستقیم با آمریکا، همکاری کامل با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، و ارائه گزارش دقیق از ذخایر اورانیوم با غنای بالا را مطرح کردهاند.
با این حال، منابع رسمی ایرانی تأکید کردهاند که صرفا در صورتی به این پیشنهادات پاسخ مثبت داده خواهد شد که منافع ملی ایران تأمین شود. معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه ایران نیز در این رابطه اعلام کرد که ایران خواستار گفتوگو درباره خاتمه رسمی مکانیزم ماشه و انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شده است.
سناریوی دوم: فعال شدن ماشه
در صورت عدم دستیابی به تفاهم میان طرفین، فعال شدن مکانیسم ماشه یکی از سناریوهای محتمل به شمار میرود. در این صورت، تمامی تحریمهای سازمان ملل که پیش از امضای برجام علیه ایران وضع شده بود، مجدداً بازگردانده خواهد شد. این اقدام میتواند فضای بینالمللی را به سمت تنشهای بیشتر سوق دهد.
ایران در مقابل این احتمال نیز بیپاسخ نمانده است. سخنگوی وزارت امور خارجه هشدار داده است که هرگونه اقدام اروپا برای بازگرداندن تحریمها، بیپاسخ نخواهد ماند و تبعات جدی برای رژیم بینالمللی عدم اشاعه به همراه خواهد داشت.
رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بینالملل، در تحلیلی درباره این احتمال گفته است: «ایران میتواند در واکنش به فعالسازی مکانیسم ماشه، از پیمان عدم اشاعه (NPT) خارج شود؛ اقدامی که یادآور رفتار کره شمالی در سال ۲۰۰۲ است و میتواند نظم کنترل تسلیحات جهانی را با چالش مواجه کند.»
سناریوی سوم: حل و فصل دیپلماتیک
بر اساس آنچه مقامات ایرانی از گفتوگوهای استانبول مطرح کردهاند، سومین سناریو، رسیدن به یک راهکار دیپلماتیک برای جلوگیری از فعالسازی مکانیزم ماشه است. در این راستا، ایران تاکید کرده است که قطعنامه ۲۲۳۱ باید در موعد مقرر بهطور کامل منقضی شود و هرگونه اقدام یکجانبه از سوی اروپا مردود است.
غریبآبادی، معاون حقوقی و بینالملل وزارت خارجه، گفته است که تلاشها در این جهت ادامه دارد و با هماهنگی چین و روسیه، تلاش خواهد شد تا مانع فعالسازی مکانیزم ماشه شوند.
همکاریهای فنی با آژانس بینالمللی
در کنار این تحولات، یک هیات فنی از آژانس بینالمللی انرژی اتمی قرار است طی روزهای آینده به تهران سفر کند. سخنگوی وزارت خارجه در این رابطه گفت: «در حال حاضر هیچ بازرسی از آژانس در ایران حضور ندارد و همکاریها باید بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی باشد.»
وی افزود که این سفر در راستای گفتوگو درباره نحوه تعامل با آژانس، با در نظر گرفتن چارچوبهای قانونی کشور انجام خواهد شد. همچنین ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، تاکید کرده که این هیأت صرفاً مجاز به مذاکره فنی است و هیچگونه بازرسی یا دسترسی خاصی به تاسیسات هستهای در دستور کار نیست.
گمانهزنی درباره مذاکرات ایران و آمریکا
در پایان، سخنگوی وزارت خارجه درباره احتمال برگزاری مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا گفت که هنوز هیچ برنامهای در این خصوص وجود ندارد و موضع جمهوری اسلامی همچنان مبتنی بر تعامل سازنده مشروط به جبران خسارات و اجرای کامل تعهدات از سوی طرف مقابل است.
وی همچنین افزود: «ما در مذاکرات جدی هستیم، اما تنها در صورتی که نتیجهمحور باشد. بحثهای رسانهای و خارج از چارچوب رسمی، کمکی به پیشرفت نمیکند.»/ایران جیب
هیچ نظر! یکی از اولین.