آیا طلاق در سالمندی راه نجات است؟ روایت هایی از جدایی دیرهنگام
اگرچه تصور عمومی بر این است که طلاق بیشتر مربوط به جوانان است، اما در دهههای اخیر طلاق در میان سالمندان رشد چشمگیری داشته است. این پدیده که در ادبیات جامعهشناسی به «طلاق خاکستری» معروف است، به معنای جدایی زوجینی است که سن آنها بیش از ۵۰ یا ۶۰ سال است. افزایش آمار طلاق در این گروه سنی، بازتابی از تغییرات عمیق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که ساختار خانوادههای ایرانی را تحت تاثیر قرار داده است.
آمارهای رسمی سازمان ثبت احوال نشان میدهد که در سال ۱۳۹۷، بیش از ۸ هزار نفر سالمند در ایران طلاق گرفتند که نسبت به سالهای قبل روند صعودی داشته است. همچنین در سالهای اخیر، تعداد پروندههای طلاق مربوط به افراد بالای ۶۰ سال در دادگاهها به صورت چشمگیری افزایش یافته است.
دلایل اصلی طلاق سالمندان؛ از فشارهای اقتصادی تا تنهایی روانی
یکی از مهمترین دلایل افزایش طلاق در سالمندان، فشارهای اقتصادی است. سالمندان غالباً توانایی درآمدزایی ندارند و هزینههای درمان، دارو و زندگی روزمره بار سنگینی بر دوش آنهاست. وقتی این فشارها به همراه کاهش حمایتهای اجتماعی و خانوادگی قرار میگیرد، میتواند باعث بروز تنش و اختلافات میان زوجین شود.
حسامالدین علامه، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان، در این باره میگوید: «بیش از ۶۰ درصد سالمندان زیر خط فقر نسبی زندگی میکنند و مشکلات اقتصادی به شدت بر روابط خانوادگی تاثیرگذار است. وقتی درآمد کاهش مییابد و استرسهای مالی افزایش مییابد، طلاق به عنوان یکی از گزینهها برای فرار از شرایط سخت دیده میشود.»
علاوه بر فشارهای اقتصادی، تنهایی و بیتوجهی روانی یکی دیگر از عوامل مهم در جداییهای سالمندان است. بسیاری از زوجهای سالخورده پس از سالها زندگی مشترک، احساس میکنند دیگر نمیتوانند با یکدیگر ارتباط عاطفی سالمی برقرار کنند و فاصله روانی زیادی میان آنها ایجاد شده است.
خانم م.، زن ۶۰ سالهای که پس از ۳۰ سال زندگی مشترک تصمیم به طلاق گرفته، میگوید: «سالها تحمل کردم اما حالا احساس میکنم زندگی برای من تمام شده. دیگر علاقهای به بودن کنار همسرم ندارم و او هم تغییر کرده است. تنهایی و بیتوجهی او آزارم میدهد.»
تابوهای اجتماعی و فشارهای فرهنگی
در جامعهای که طلاق هنوز هم با قضاوتهای منفی روبروست، سالمندان طلاق گرفته با مشکلات بیشتری مواجه میشوند. به ویژه زنان سالمند که پس از طلاق با سرزنشهای شدید خانواده و جامعه روبرو میشوند. این موضوع باعث شده بسیاری از سالمندان حتی اگر تمایل به جدایی دارند، به دلیل ترس از واکنشها، سکوت کنند و در روابط ناسالم باقی بمانند.
خانم م. میگوید: «بعد از طلاق، بچههایم گفتند چرا بعد از این همه سال جدایی؟ مردم هم پشت سرم حرف میزنند. این فشارها باعث شد دوباره به خانه همسرم برگردم.»
با وجود این، تغییرات فرهنگی و نسلی در حال رخ دادن است و نسل جوانتر نسبت به موضوع طلاق سالمندان دید بازتری دارد. فرزند یکی از زوجین طلاق گرفته میگوید: «ما باور داریم اگر والدینمان نمیتوانند با هم زندگی کنند، بهتر است جدا شوند و در آرامش زندگی کنند.»
پیامدهای طلاق در سالمندان
طلاق در سنین بالا پیامدهای جسمی و روانی زیادی برای سالمندان دارد. مطالعات نشان میدهد که سالمندان طلاق گرفته نسبت به کسانی که در زندگی مشترک باقی ماندهاند، بیشتر دچار افسردگی، اضطراب، بیماریهای قلبی و حتی کاهش امید به زندگی میشوند.
همچنین مشکلات مالی پس از طلاق، به ویژه برای زنان سالمند بیشتر است. زنان اغلب سهم کمتری از اموال دارند و توان درآمدزایی کمتری نیز دارند که این موضوع آنها را در معرض آسیبهای بیشتری قرار میدهد.
با این حال، برخی از سالمندان طلاق گرفته، جدایی را فرصتی برای بازسازی زندگی و رسیدن به آرامش میدانند. آقای الف، مردی ۶۵ ساله که پس از ۴۰ سال زندگی مشترک طلاق گرفته است، میگوید: «با وجود تمام سختیها، طلاق به من امکان داد که زندگیام را دوباره بسازم و خودم باشم.»
راهکارها و توصیهها برای مقابله با بحران طلاق سالمندان
کارشناسان تاکید میکنند که باید برای کاهش نرخ طلاق در سالمندان، برنامههای حمایتی و آموزشی طراحی شود. ایجاد مراکز مشاوره تخصصی برای سالمندان، افزایش آگاهی در مورد حقوق قانونی و ایجاد شبکههای حمایتی اجتماعی میتواند نقش موثری داشته باشد.
جواد حسینی، رئیس سازمان بهزیستی کشور، میگوید: «ما در تلاشیم با ارائه خدمات روانشناسی و حمایتهای اجتماعی، سالمندان را در مقابله با تنشها و مشکلات زندگی مشترک یاری کنیم.»
همچنین، آموزش فرزندان و جامعه در پذیرش و حمایت از سالمندان طلاق گرفته میتواند فشارهای اجتماعی را کاهش دهد و امکان بازسازی زندگی بهتر را برای این افراد فراهم کند.
نتیجهگیری
طلاق در سالمندان پدیدهای است که باید با دقت و حساسیت مورد توجه قرار گیرد. افزایش این پدیده، نمایانگر چالشهای اقتصادی، روانی و فرهنگی است که ساختار خانواده ایرانی را متحول میکند. حمایت اجتماعی، افزایش آگاهی و تقویت نظامهای مشاورهای میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات این گروه باشد و مانع از بروز پیامدهای مخرب طلاق شود.
جامعه ایرانی در مسیر سالمند شدن است و باید با درک بهتر و حمایتهای هدفمند، به سالمندان اجازه دهد که با آرامش و امنیت این دوران از زندگی را سپری کنند./فرارو
هیچ نظر! یکی از اولین.