هشت روز سرنوشت ساز برای دیپلماسی ایران | مکانیسم ماشه در کمین
مرتضی مکی، کارشناس ارشد مسائل بینالملل، در ارزیابی خود از تحولات اخیر در شورای امنیت و رد قطعنامه لغو تحریمهای ایران گفت: «روند تحولات نشان میدهد که امید چندانی به ابتکار عمل تازه یا عقبنشینی اروپاییها وجود ندارد.» او تأکید کرد که اروپا در سالهای گذشته تلاش میکرد نقشی میانجیگرانه و حتی گاهی پلیس خوب در برابر آمریکا ایفا کند، اما اکنون شرایط تغییر کرده است.
به گفته مکی، «جنگ اوکراین، تحولات داخلی ایران در سال ۱۴۰۱ و جنگ غزه، اروپا را بیش از گذشته به مواضع آمریکا و اسرائیل نزدیک کرده است. حتی در برخی موارد، شاهد مواضع تندتر از سوی اروپاییها نسبت به برنامه هستهای و موشکی ایران بودهایم.»
توافق با آژانس نتوانست اروپا را راضی کند
این تحلیلگر در ادامه به توافق اخیر ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی در قاهره اشاره کرد و گفت: «این توافق میتوانست دو شرط از سه شرط اروپاییها را برای تعویق مکانیزم ماشه برآورده کند. اما واکنش اروپا مثبت نبود و تروئیکا همچنان بر خواستههای حداکثری فراتر از چارچوب توافق با آژانس اصرار دارد.»
او یادآور شد که آخرین دور مذاکرات میان عراقچی و وزرای خارجه اروپا نیز نشان داد انعطافی در مواضع اروپاییها وجود ندارد. همین مسأله سبب شده تا بسیاری از تحلیلگران احتمال فعالسازی اسنپ بک در روزهای آینده را جدیتر بدانند.
لابی صهیونیست و نقش فرانسه
مکی همچنین به نقش اسرائیل و لابی صهیونیستها در این روند اشاره کرد. او گفت: «مصاحبه اخیر امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، با یک شبکه اسرائیلی به خوبی نشان داد که هماهنگی پاریس بیشتر با تلآویو است تا تهران. این مصاحبه نشان داد که لابی صهیونیست نقش فعالی در شکلدهی به سیاست اروپا علیه ایران دارد و حتی در روند فعال شدن مکانیزم ماشه اثرگذار بوده است.»
به اعتقاد این کارشناس، اروپا دیگر صرفاً یک بازیگر مستقل در پرونده ایران نیست، بلکه در بسیاری از موارد به همسویی کامل با آمریکا و اسرائیل رسیده است.
احتمال تعلیق مکانیزم ماشه در صورت «معجزه دیپلماتیک»
با این حال، مکی امکان تعویق مکانیسم ماشه را کاملاً منتفی نمیداند. او تصریح کرد: «اگر در هشت روز آینده توافقی موقت شکل بگیرد یا دیداری میان هیئت ایرانی و اروپاییها در نیویورک برگزار شود، این احتمال وجود دارد که ماشه شش ماه به تعویق بیفتد. این البته بیشتر شبیه به یک معجزه است، اما از نظر دیپلماتیک غیرممکن نیست.»
او به عقبنشینی اخیر ایران از قطعنامه پیشنهادی مشترک با چین و روسیه در آژانس اشاره کرد و آن را سیگنالی مثبت برای آمریکا و اروپا دانست. از نگاه او، این اقدام میتواند نشاندهنده تمایل ایران برای حفظ روزنه دیپلماسی باشد.
اختلاف دیدگاه داخلی و برداشت اروپا
به گفته مکی، اروپاییها بر این باورند که در داخل ایران چندصدایی درباره توافق وجود دارد. او به سخنان مکرون در مصاحبه با رسانه اسرائیلی اشاره کرد که گفته بود: «عراقچی طرحهای معقولی ارائه داده، اما دولت ایران از آنها حمایت نکرده است.»
این کارشناس توضیح داد: «اگر مسعود پزشکیان در دیدارهای خود در نیویورک نشان دهد که مواضع عراقچی مورد حمایت نظام است، میتواند گشایش دیپلماتیک ایجاد کند. اما در غیر این صورت، اروپا همچنان بر طبل بیاعتمادی خواهد کوبید.»
خط قرمز ایران: برنامه موشکی
یکی از موضوعات کلیدی در مذاکرات احتمالی با آمریکا، موضوع برنامه موشکی ایران است. مکی تأکید کرد: «برنامه موشکی ایران یک برنامه دفاعی است که بازدارندگی در برابر اسرائیل را تضمین میکند. اگر آمریکا و اروپا بخواهند این موضوع را کنار پرونده هستهای مطرح کنند، مذاکرات عملاً بیمعنا خواهد بود.»
او افزود: «اگر خواستههای غرب محدود به مسائل هستهای باقی بماند، احتمال دستیابی به توافق موقت وجود دارد. اما در غیر این صورت، هیچ امیدی به نتیجهبخش بودن مذاکرات نیست.»
خطر بازگشت تحریمها و احتمال تشدید فشارها
مکی در بخش دیگری از تحلیل خود هشدار داد که فعال شدن مکانیزم ماشه میتواند به معنای بازگشت تحریمهای سازمان ملل باشد. او گفت: «اگر ایران نیز تصمیم بگیرد در واکنش از پیمان انپیتی خارج شود، فشارها بر کشور چند برابر خواهد شد. این شرایط میتواند حتی زمینهساز اقدام نظامی از سوی آمریکا و اسرائیل باشد.»
با این حال او یادآور شد که چین و روسیه مانند گذشته با تحریمهای شورای امنیت همراهی نخواهند کرد. به گفته مکی، «مواضع اخیر این دو کشور نشان میدهد که اسنپ بک برای آنها الزامآور نخواهد بود و احتمالاً راههایی برای همکاری با ایران باز خواهد ماند.»
نقش چین و روسیه در دور زدن تحریمها
سفر اخیر رئیسجمهور ایران به چین و دیدار با شی جین پینگ نیز به باور مکی نشانهای است از اینکه ایران به دنبال گسترش همکاریهای استراتژیک با شرق است. او گفت: «این دیدارها نشان میدهد که چین و روسیه قصد ندارند مانند گذشته به طور کامل از قطعنامههای شورای امنیت تبعیت کنند و احتمالاً روزنههایی برای دور زدن تحریمها باقی خواهد ماند.»
با وجود این، او هشدار داد که شرایط اقتصادی و سیاسی ایران در صورت بازگشت تحریمها دشوارتر از گذشته خواهد شد.
جمعبندی کوتاه
مرتضی مکی معتقد است اروپا در کنار آمریکا و اسرائیل قرار گرفته و احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه بالاست. تنها یک توافق موقت یا ابتکار دیپلماتیک در روزهای آینده میتواند این روند را متوقف کند. در غیر این صورت، ایران باید خود را برای بازگشت تحریمهای سازمان ملل و فشارهای بیشتر آماده کند./ایلنا
هیچ نظر! یکی از اولین.