هشدار بزرگ برای پایتخت | اگر باران نبارد چه فاجعهای رخ میدهد؟
به گزارش خبرمحور به نقل از ایران جیب، بحران آب در تهران دیگر یک هشدار دوردست و نظری نیست؛ بلکه یک واقعیت ملموس و رو به گسترش است که نشانههای آن سالها پیش در اثر توسعه بی ضابطه، رشد جمعیت و بارگذاریهای سنگین شهری بر پیکره یک دشت خشک شکل گرفته بود. امروز تهران به نقطه ای رسیده که ادامه روند کنونی میتواند تصمیمهای بی سابقهای همچون تخلیه موقت برخی مناطق را کلید بزند؛ وضعیتی که کارشناسان آن را «سناریوی حاد کم آبی تهران» توصیف میکنند.
تهران اکنون بیش از ۱۳ میلیون جمعیت ثابت دارد و حدود ۲ میلیون نفر نیز هر روز برای کار و خدمات وارد آن میشوند. این حجم عظیم جمعیتی، در کنار توسعه گسترده، ساخت و سازهای بی ضابطه، رشد بی رویه صنایع و استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی، پایتخت را به مرز بحرانی رسانده است. منابع سطحی و زیرزمینی تهران دیگر توان پاسخگویی به این میزان بارگذاری را ندارند و به همین دلیل است که کارشناسان هشدار دادهاند اگر تا پایان پاییز بارش رخ ندهد، تهران عملاً بدون پشتوانه آب سطحی خواهد ماند.
سدهای خالی و چاههای در معرض خطر
بیش از ۷۰ درصد آب مصرفی تهران از سدهای اطراف تأمین میشود. در کنار آن، حدود ۷۰۰ حلقه چاه برای آب شرب و بیش از ۲۵۰ حلقه چاه نیز برای تأمین آب فضای سبز مورد استفاده قرار میگیرد. اما امسال وضع متفاوت است. بارشها به شدت کاهش یافته و ورودی سدها کم سابقه است.
داریوش مختاری، کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی، میگوید: «اگر سدهای تهران به طور کامل خالی بمانند و آب دهی بخشی از چاهها کاهش یابد، تنها با تخلیه موقت بخشی از جمعیت میتوان از مرحله حاد عبور کرد.»
به گفته او، این نقطه، «مرز بحران» است؛ مرحلهای که در آن امکان مدیریت بدون کاهش جمعیت مصرف کننده وجود ندارد.
مدیریت بحران؛ از اطلاعرسانی شفاف تا اولویتبندی مصرف
در شرایط نزدیک به بحران، مدیریت مصرف باید دقیق، منظم و هدفمند باشد. مختاری میگوید: بیمارستانها، آتش نشانیها و مراکز حساس در اولویت نخست دریافت آب قرار خواهند گرفت. اما فرایند مدیریت بحران تنها محدود به شرکت آب و فاضلاب نیست. او تأکید میکند که ریشه اصلی بحران آب تهران به تصمیمات شهری و سیاستگذاریهای چند دهه گذشته باز میگردد.
به گفته این کارشناس، توسعه نامتوازن و تصمیماتی مانند تراکم فروشی گسترده، تغییر کاربریها، توسعه بیبرنامه شهر و بارگذاری بیش از توان طبیعی دشت تهران، همگی باعث شدهاند که منابع آب زیرزمینی بیش از حد برداشت شوند.
او افزود: «اگر امروز به این نقطه رسیدهایم نتیجه عملکرد سالها مدیریت شهری است که بدون توجه به ظرفیت اکولوژیک دشت تهران، فقط توسعه کمی را دنبال کردند.»
سناریوی وخیم کم آبی؛ اگر آذر بیبارش بماند
امسال وضعیت منابع آبی تهران به حدی حساس شده که سناریوی اضطراری کاملاً آماده است. بر اساس این سناریو، اگر تا نیمه یا اواخر آذر هیچ بارشی رخ ندهد، سدهای تهران عملاً از مدار خارج خواهند شد. یعنی وارد شبکه نمیشوند و شهر باید فقط با منابع زیرزمینی زنده بماند؛ منابعی که آنها نیز به شدت در سالهای اخیر آسیب دیدهاند.
در چنین وضعیتی، مدیریت بحران دستور میدهد:
-
توقف کامل صدور پروانه ساخت
-
ممنوعیت صدور هرگونه انشعاب جدید آب برای چند دهه آینده
-
آماده سازی برنامه تخلیه اضطراری برخی محلهها
-
احتمال سهمیهبندی گسترده آب در کل شهر
مختاری میگوید: «شهر تهران ۹۵۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. تأمین آب این گستره بزرگ تنها با چاهها، آن هم در شرایط کم بارشی، تقریباً غیرممکن است.»
به همین دلیل مناطق وابسته به منابع آب سطحی احتمالاً نخستین مناطقی خواهند بود که در صورت بروز بحران، در برنامه تخلیه موقت قرار میگیرند.
آیا چاهها میتوانند تهران را نجات دهند؟
پاسخ کوتاه است: نه برای همیشه.
چاههای آب تهران سالهاست تحت فشار برداشت بیش از حد قرار دارند. افت شدید سطح آب زیرزمینی در بسیاری از مناطق ثبت شده و فرونشست دشت تهران نیز نشانهای روشن از این وضعیت است. مختاری هشدار میدهد که استفاده فشرده از چاهها ممکن است حتی در کوتاه مدت نیز پاسخگوی نیاز شهر نباشد.
او توضیح میدهد: «استفاده سنگین از چاهها در دوره بی بارشی ممکن است باعث افت ناگهانی آب دهی آنها شود. اینکه بتوان چاهها را جایگزین سدها کرد، نیازمند بررسی دقیق هیدروژئولوژیک است.»
به همین دلیل، راه حل میان مدت و بلندمدت نه در چاههای بیشتر، بلکه در اصلاح الگوهای توسعه شهری، مدیریت صحیح مصرف و کنترل دقیق جمعیت نهفته است.
تهران چگونه از این بحران عبور میکند؟
بر اساس تحلیل کارشناسان، خروج از بحران آب نیازمند مجموعهای از اقدامات همزمان است:
-
اطلاعرسانی شفاف و منظم به شهروندان
مردم باید بدانند وضعیت واقعی چیست تا همکاری کنند. -
توقف توسعه شهری و ساختوسازهای جدید
ظرفیت دشت تهران کاملاً پر شده است. -
اصلاح طرحهای جامع و تفصیلی شهر
تصمیماتی مانند تراکم فروشی باید برای همیشه از دستور کار حذف شود. -
کاهش فشار جمعیتی بر شهر
حتی خروج موقت بخشی از جمعیت میتواند در دوره بحران مؤثر باشد. -
اولویتبندی دقیق مصرف آب
مراکز حیاتی باید در اولویت قرار گیرند. -
مدیریت منابع زیرزمینی با دقت بیشتر
برداشت بیضابطه چاهها باید متوقف شود.
در مجموع، عبور از این بحران تنها با همراهی مردم و مدیریت هدفمند ممکن خواهد بود.
جمع بندی کوتاه
تهران در آستانه یکی از سختترین دورههای کم آبی تاریخ خود قرار دارد. اگر بارشها تا پایان پاییز نرسند، سدها از مدار خارج میشوند و تنها با اتکا به چاهها و حتی تخلیه موقت برخی مناطق میتوان بحران را پشت سر گذاشت. امروز زمان اقدام جدی و تصمیمهای سخت است؛ زیرا فردا ممکن است برای نجات پایتخت دیر شود.
هیچ نظر! یکی از اولین.