مسکن ملی؛ طرحی برای خانه دار شدن نوه ها
طرح «مسکن ملی» که بهعنوان مهمترین برنامه دولت برای خانهدار کردن خانوارهای کمدرآمد تعریف شده، پس از گذشت بیش از چهار سال از آغاز اجرا، همچنان با چالشهای جدی در مسیر ساخت و تحویل واحدها روبهرو است. بررسی آمارهای رسمی منتشرشده نشان میدهد، اگر روند فعلی ادامه یابد، تکمیل پروژه برای تمام متقاضیان فعلی تا سال ۱۴۴۵ به طول خواهد انجامید.
مطابق این گزارش، از ابتدای اجرای طرح در سال ۱۴۰۰ تاکنون، ۸۵۸ هزار خانوار پس از ثبتنام، افتتاح حساب و پرداخت بخشی از آورده نقدی خود، بهعنوان «پیشخریداران قطعی» واحدهای مسکن ملی شناخته شدهاند. از این تعداد، تنها ۴۰ هزار و ۲۰۱ واحد تکمیل و تحویل شده است و حدود ۵۰ هزار نفر هنوز در «صف تخصیص» قرار دارند.
سابقه و مقایسه با مسکن مهر
تجربه پیشین دولت در طرح «مسکن مهر» نشان میدهد که این گونه پروژهها معمولاً با تأخیرهای طولانی مواجه هستند. در آن طرح، از آغاز تا تحویل واحدهای آخرین دسته از متقاضیان، بیش از ۱۶ سال زمان صرف شد. اکنون کارشناسان برآورد میکنند که با شتاب کنونی، مسکن ملی ۴۱ سال دیگر به پایان خواهد رسید، مگر آنکه موانع موجود برطرف شود.
جزئیات وضعیت فعلی
از مجموع ۸۵۸ هزار متقاضی، برای ۸۰۵ هزار نفر «تخصیص اسمی» پروژه انجام شده، اما این تخصیص بهمعنای شروع فوری ساخت نیست. صدور پروانه ساختمانی برای بسیاری از پروژهها زمانبر بوده و در برخی موارد زمین مناسب نیز هنوز آمادهسازی نشده است.
آمار نشان میدهد برای ۶۷۱ هزار واحد پروانه ساختمانی صادر شده و برای ۴۷۲ هزار واحد، قرارداد وام ساخت با بانکها منعقد شده است. این یعنی حدود یکسوم پروژهها هنوز بدون قرارداد تسهیلات بانکی باقی ماندهاند. حتی در واحدهایی که قرارداد تسهیلات منعقد شده، تنها نیمی از آنها موفق به دریافت وام ساخت شدهاند.
اختلاف دولت و بانک مرکزی
یکی از چالشهای اصلی طرح، اختلاف نظر میان دولت و بانک مرکزی بر سر روند پرداخت وام ساخت است. دولت بانکها را به بیتوجهی متهم میکند و بانکها نیز مشکلات سامانهای، پروژهای و مدیریتی را علت تأخیرها میدانند. این اختلافات حتی در جلسات شورای عالی مسکن مطرح شده اما تاکنون راهحل عملی مشخصی برای آن پیدا نشده است.
سهم آورده نقدی و وام ساخت
در شرایط ایدهآل، انتظار میرود حدود ۷۰ درصد هزینه ساخت از طریق وام بانکی و ۳۰ درصد از طریق آورده نقدی متقاضیان تأمین شود. اما در عمل، پیشخریداران تاکنون بهطور متوسط ۳۰۰ میلیون تومان آورده نقدی پرداخت کردهاند، در حالی که میانگین وام پرداختی به هر واحد ۲۵۴ میلیون تومان بوده است.
در مجموع، پیشخریداران تاکنون ۱۴۳ هزار میلیارد تومان و بانکها ۱۱۹ هزار میلیارد تومان به پروژه تزریق کردهاند. این نسبت نشان میدهد که آورده نقدی مردم جلوتر از پیشرفت واقعی پروژهها دریافت شده است.
افزایش هزینهها
وقتی طرح آغاز شد، برآوردها نشان میداد که متقاضیان میتوانند با حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان آورده نقدی، در کنار وام ساخت، صاحبخانه شوند. اما اکنون این رقم به ۵۰۰ میلیون تومان رسیده و احتمال افزایش بیشتر آن به دلیل تورم و تأخیر در ساخت وجود دارد.
پنج مانع اصلی در مسیر تکمیل پروژه
گزارش رسمی پنج مانع عمده در مسیر پیشرفت مسکن ملی را شناسایی کرده است:
-
قیمت پایین قرارداد با سازندگان که با هزینه واقعی ساخت همخوانی ندارد و انگیزه آنها را کاهش داده است.
-
ضعف در شناسایی و آمادهسازی زمینهای ۹۹ ساله به دلیل مشکلات بودجهای.
-
مشکلات اقتصادی متقاضیان که به ناتوانی برخی در پرداخت بهموقع آورده نقدی منجر میشود و کل پروژه را متوقف میکند.
-
مشکلات تسهیلات بانکی شامل تأخیر در عقد قرارداد یا پرداخت وام.
-
کمبود خدمات زیربنایی مانند آب، برق و گاز که حتی در برخی پروژههای تکمیلشده مانع تحویل واحدها شده است.
چالش خدمات زیربنایی
نمونهای از این مشکل در شهر جدید پردیس مشاهده میشود، جایی که تعدادی از بلوکهای مسکن ملی تکمیل شده اما به دلیل نبود شبکه گازرسانی و برقرسانی، امکان تحویل آنها به مالکان وجود ندارد. این وضعیت یادآور تجربه مسکن مهر در پرند، پردیس و هشتگرد است که ماهها و حتی سالها پس از تکمیل ساختمانها، به دلیل کمبود زیرساختهای خدماتی بلااستفاده مانده بودند.
پیامدهای تأخیر
هر چه تکمیل واحدها بیشتر به تأخیر بیفتد، تورم هزینه ساخت را افزایش میدهد و فشار مالی بیشتری به متقاضیان وارد میکند. این موضوع میتواند بخشی از خانوارهای کمدرآمد را عملاً از ادامه مشارکت در طرح باز دارد.
جمعبندی
طرح مسکن ملی با وجود هدفگذاری اولیه برای خانهدار کردن صدها هزار خانوار کمدرآمد، به دلیل موانع متعدد اجرایی و مالی با کندی پیش میرود. اگر تغییرات اساسی در تأمین منابع مالی، آمادهسازی زمین، هماهنگی دستگاههای خدماترسان و مدیریت پروژه صورت نگیرد، پیشبینی ۴۱ ساله برای تکمیل واحدها دور از واقعیت نخواهد بود./فرارو
هیچ نظر! یکی از اولین.