ال‌نینو در راه ایران؛ پیش‌بینی‌ها چه می‌گویند؟

به گزارش خبرمحور به نقل از عصرایران، نشانه های تازه از تغییرات بزرگ در سامانه اقلیمی اقیانوس آرام باعث شده دوباره بحث درباره احتمال شکلگیری النینو در سال 2026 مطرح شود؛ رخدادی که میتواند پیامدهای قابل توجهی برای الگوهای بارش ایران و منطقه داشته باشد. آنچه اکنون بر اساس داده های علمی منتشر شده است، از شکلگیری یک تندباد غربی کم نظیر در بخش استوایی اقیانوس آرام حکایت دارد؛ رویدادی که معمولاً به عنوان یکی از آغازگرهای اصلی فاز النینو شناخته میشود.

این تغییر ناگهانی در جهت بادهای تجاری، علاوه بر افزایش حرکات صعودی هوای گرم، میتواند امواج کلوین را به سمت شرق اقیانوس آرام هدایت کند. حرکت این امواج حامل آب گرم، شرایط سطح دریا را به گونه ای تغییر میدهد که در نهایت زمینه برای پیدایش یک النینوی جدید فراهم میشود. رسانه هایی مانند واشنگتن پست نیز با اشاره به همین رخداد، احتمال تغییر فاز ENSO از لانینا به النینو در سال 2026 را مطرح کرده اند.

اولین سیگنالهای النینو 2026؛ آیا تغییر بزرگ در راه است؟

اگرچه هنوز نمیتوان از شکل گیری قطعی النینو سخن گفت، اما داده هایی که توسط اقلیم شناسان مطرح شده نشان میدهد سیگنالهای اولیه این پدیده در حال ظهور است. بن نول، پژوهشگر شناخته شده حوزه اقلیم، در تحلیل اخیر خود تاکید کرده که تغییر غیرمعمول بادهای غربی میتواند آغازگر یک چرخه متفاوت در سامانه ENSO باشد. این سامانه که بین دو فاز النینو و لانینا نوسان میکند، اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر آب و هوای ایران دارد.

برخی موسسات اقلیمی مانند Climate Impact Company سناریویی را مطرح کرده اند که در آن سال 2025 وضعیت خنثی و سال 2026 همراه با یک النینوی فعال خواهد بود. اگرچه آنان نیز هشدار داده اند که میزان عدم قطعیت این پیش بینی بالا است، اما بررسی داده های تاریخی ایران نشان میدهد که در سالهای همراه با النینو، میانگین بارش بخشهایی از کشور افزایش یافته است. به ویژه مناطق زاگرس، جنوبغرب و جنوب ایران در بسیاری از دوره های النینو با بارشهای بیشتر از نرمال مواجه بوده اند.

پیامدهای احتمالی النینو بر بارش ایران

مطالعه های بلندمدت روی داده های بارشی ایران از سال 1951 تا 2017 نشان میدهد که بین رخداد النینو و افزایش بارش سالانه در بخشهای قابل توجهی از کشور ارتباط وجود دارد. این ارتباط به ویژه در النینوهای قوی برجسته تر بوده است. در برخی الگوهای گذار ENSO، فصل پاییز ایران، یعنی ماههای مهر، آبان و آذر، به طور معناداری پربارش تر از حد معمول گزارش شده است.

این وضعیت در استانهایی مانند خوزستان، ایلام، لرستان، کرمانشاه، فارس و بوشهر بیشتر مشاهده شده و دلیل آن افزایش ورود سامانه های بارشی مدیترانه ای و همزمان تضعیف جریانهای خشک کننده شمال غربی بوده است. اما نکته مهم این است که اثر النینو در همه نقاط ایران یکسان نیست. در شمال و شمالشرق کشور، پاسخ بارشی به النینو میتواند خنثی یا حتی کمی منفی باشد. دلیل این تفاوت، تغییر مسیر وردشهای جوی و واکنش متفاوت جریانهای جوی به النینو است.

خطر بارشهای حدی و سیلاب؛ روی دیگر النینو

النینو تنها به معنای افزایش بارش نیست؛ بلکه افزایش بارشهای شدید، کوتاه مدت و متمرکز نیز یکی از پیامدهای آن در منطقه ایران، افغانستان و پاکستان محسوب میشود. تحلیل منتشر شده توسط گروه World Weather Attribution درباره سیلابهای مرگبار این منطقه در بهار اخیر نشان داد که النینو احتمال وقوع چنین بارشهای حدی را تقریباً دو برابر کرده است.

نتیجه این مطالعه نشان میدهد شدت بارشهای منطقه در 40 سال گذشته حدود 25 درصد افزایش یافته و سهم النینو در تشدید این روند قابل توجه بوده است. بنابراین درصورت شکلگیری النینو 2026، یکی از نگرانیهای جدی، احتمال افزایش رخداد بارشهای کوتاه مدت اما بسیار شدید است. چنین بارشهایی میتوانند موجب سیلابهای ناگهانی، تخریب زیرساختها و مشکلات گسترده برای مدیریت منابع آب و کشاورزی شوند.

سناریوهای محتمل برای ایران در النینوی 2026

درصورت شکلگیری النینو در سال 2026، بر اساس بررسیهای علمی، بیشترین شانس افزایش بارش مربوط به استانهای غربی، جنوبغربی و جنوبی ایران خواهد بود. مناطق زاگرسی معمولاً حساسیت بیشتری به تغییرات ENSO نشان میدهند. این افزایش بارش میتواند به بهبود وضعیت مخازن سدها، افزایش روانابها و تغذیه سفره های آب زیرزمینی کمک کند. اما همزمان احتمال خطر سیلاب نیز افزایش خواهد یافت.

در شمال ایران، شرایط پیچیده تر است و ممکن است واکنش بارشی متفاوتی رخ دهد. از سوی دیگر شهرهایی که با بحران کمبود آب مواجه هستند، ممکن است از این وضعیت بهره ببرند. با این حال لازم به یادآوری است که النینو همیشه با نااطمینانی همراه است و هیچ سناریویی قطعی محسوب نمیشود.

جمع بندی کوتاه

نشانه های اولیه از تغییر فاز ENSO و احتمال شکلگیری النینو 2026 دیده شده است. درصورت تحقق این سناریو، بخشهای بزرگی از ایران به ویژه غرب و جنوبغرب میتوانند بارشهای بالاتر از نرمال را تجربه کنند. با این حال احتمال افزایش بارشهای حدی و خطر سیلاب نیز مطرح است و همه این نتایج با سطحی از عدم قطعیت همراه هستند.