جزئیات بخشنامه جدید بانک مرکزی به بانک‌ها؛ چه تغییراتی در راه است؟

به گزارش خبرمحور به نقل از ایران جیب، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با صدور بخشنامه‌ای تازه، به شبکه بانکی کشور شامل بانک‌های دولتی و غیردولتی، پست‌بانک، مؤسسات اعتباری غیربانکی و بانک مشترک ایران و ونزوئلا، مهلت سه ماهه‌ای برای تدوین آیین‌نامه جامع نظارت بر مصرف تسهیلات بانکی داد. این اقدام در راستای مقابله با رانت، جلوگیری از انحراف منابع و افزایش شفافیت در پرداخت وام‌ها صورت گرفته است.

ضرورت نظارت بر مصرف تسهیلات

بر اساس بخشنامه صادره که با امضای حجت اسماعیل‌زاده، رئیس مرکز تنظیم‌گری و مدیریت کل تنظیم مقررات بانک مرکزی، ابلاغ شده است، بانک‌ها موظف‌اند بر حسن اجرای قراردادهای تسهیلاتی نظارت کافی داشته باشند. طبق ماده ۴ آیین‌نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا، تمام عملیات مرتبط با اعطای تسهیلات باید در همان بانک متمرکز شود تا امکان کنترل دقیق وجود داشته باشد.

بانک مرکزی اعلام کرده است که هرگونه انحراف از محل مصرف تعیین‌شده در قرارداد، تخلف محسوب می‌شود و مؤسسات اعتباری مسئول جلوگیری از آن هستند. در صورت عدم رعایت، ضمانت‌اجراهای قانونی اعمال و حتی تسهیلات‌گیرنده ممکن است از خدمات بانکی محروم شود.

محورهای اصلی آیین‌نامه نظارت

در بخش دوم بخشنامه، محورهای اصلی نظارت بر مصرف تسهیلات به تفصیل تشریح شده است که شامل موارد زیر است:

• تعیین واحد سازمانی مسئول نظارت بر مصرف تسهیلات به تشخیص مدیرعامل بانک یا مؤسسه اعتباری؛

• پرداخت مستقیم وجه تسهیلات به فروشندگان کالا و خدمات مطابق با ضوابط عقود اسلامی؛

• منوط شدن پرداخت مرحله‌ای تسهیلات به تأیید مصرف آن در محل تعریف‌شده در قرارداد؛

• تطابق طرح‌های توجیهی فنی و اقتصادی با موضوع قراردادهای مشارکت؛

• راستی‌آزمایی فاکتورها و اسناد خرید کالا و خدمات و بررسی صحت معاملات؛

• اطمینان از وجود و بیمه بودن دارایی‌های مرتبط با قراردادهای تسهیلاتی؛

• استفاده از اطلاعات سامانه مؤدیان مالیاتی و سامانه‌های حسابداری برای پایش پرداخت‌ها؛

• نظارت مستمر تا مرحله تسویه کامل تسهیلات.

بانک مرکزی تأکید کرده است که مدیران عامل باید نسخه‌ای از آیین‌نامه تدوین‌شده را به مدیریت کل نظارت بر بانک‌ها در بانک مرکزی ارسال و درباره نحوه اجرای آن گزارش‌دهی کنند.

اهداف و پیامدهای بخشنامه

هدف اصلی این بخشنامه، جلوگیری از انحراف منابع بانکی و مقابله با تخلفات احتمالی در مصرف تسهیلات اعلام شده است. منابع آگاه در بانک مرکزی تأکید دارند که با اجرای این آیین‌نامه، مسیر هرگونه سوءاستفاده، رانت یا پرداخت تسهیلات خارج از هدف مشخص، مسدود خواهد شد.

این اقدام در حالی انجام می‌شود که طی سال‌های اخیر، برخی گزارش‌ها و شکایات نشان‌دهنده پرداخت تسهیلات خارج از چارچوب تعیین شده و ایجاد فرصت برای سوءاستفاده بوده است. بانک مرکزی امیدوار است با این دستورالعمل، علاوه بر افزایش شفافیت، اعتماد عمومی به نظام بانکی نیز تقویت شود.

مراحل اجرایی بانک‌ها

تمام بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مکلف‌اند حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ بخشنامه، آیین‌نامه‌ای برای تدوین سیاست‌ها و روش‌های کاربردی در زمینه کنترل و نظارت بر مصرف تسهیلات تدوین کنند. پس از تصویب هیئت‌مدیره، آیین‌نامه به واحدهای ذی‌ربط ابلاغ می‌شود و اجرای آن باید به صورت مستمر پایش گردد.

به گفته کارشناسان بانکی، این سیاست می‌تواند علاوه بر کاهش تخلفات، موجب افزایش دقت در بررسی طرح‌های توجیهی و تطابق دقیق پرداخت‌ها با اهداف قرارداد شود. به‌علاوه، تمرکز پرداخت تسهیلات و گزارش‌دهی به بانک مرکزی، ابزار نظارتی قوی برای شناسایی و جلوگیری از رانت خواهد بود.

جمع‌بندی

بانک مرکزی با صدور بخشنامه شماره ۱۹۵۸۶۵/۰۴، به شبکه بانکی سه ماه فرصت داده است تا آیین‌نامه‌ای جامع برای کنترل و نظارت بر مصرف تسهیلات تدوین کنند. این اقدام با هدف جلوگیری از انحراف منابع، مقابله با رانت و افزایش شفافیت انجام شده و شامل مراحل اجرایی دقیق برای پایش مصرف وام‌هاست. کارشناسان معتقدند اجرای دقیق این دستورالعمل می‌تواند اعتماد عمومی به بانک‌ها را تقویت کند و مسیر پرداخت تسهیلات را شفاف و قانونی نماید.